Elfriede Jelinek ve Konstantin Wecker
München/Wien 1. Eylül 2023
2023 Frankfurt-Main Enternasyonal Kürt kültür festivali ile dayanışma
Artan silah stokları tehdidiyle kendisini ilan eden savaş kasırgasında Avrupa intihar uçurumuna sürükleniyor.
(…) Dürüst olmak için bilmek gerekir. Cesur olmak için anlamak gerekir. Adil olmak için unutmamak gerekir" diye yazmıştı yazar Ernst Toller, kitaplarının Almanya'da yakıldığı gün*. Sadece ondan altı yıl önce, "Hoppala, yaşıyoruz!" adlı oyununda, kahramanı Karl Thomas'a 1. Dünya Savaşı'nda "olup biten, benim de içinde bulunduğum" bir hikaye anlattırmıştı:
"Gece aniden, sanki bir insan korkunç bir acı çekiyormuş gibi çığlıklar duyduk. Sonra ortalık sessizleşti. Birisi ölmüş olmalı diye düşündük. Bir saat sonra tekrar çığlıklar duyduk ve bu kez hiç durmadı. Bütün gece bir insan çığlık atıyordu. Bütün gün bir insan çığlık atıyordu. Gittikçe daha ağlamaklı, daha çaresiz. (...) Bir bebeğin çığlıkları gibi çığlık atıyordu, çıplak, sözsüz. Dört gün ve dört gece boyunca çığlık attı. Bizim için dört yıl oldu. Kulaklarımıza kağıt tıkadık. İşe yaramadı. Sonra ortalık sakinleşti.
Düşman değil. İnsan. İnsan çığlık attı. (...) Böyle saatlerde, nasıl desem, insan en derine indiğinde kendine sorar: Bütün bunlar neden? Bütün bunlar ne için? Siz de aynı soruyu sorar mıydınız?
Tüm ülkelerde insanlar aynı soruyu düşündü. Tüm ülkelerde insanlar kendilerine aynı cevabı verdi. Altın için, toprak için, kömür için, yani ölü şeyler için, insanlar ölür, aç kalır, umutsuzluğa kapılır, cevap buydu. Ve orada ve orada insanların en cesurları ayağa kalktı, körlere sert bir biçimde hayır diye bağırdı, bu savaşın ve tüm savaşların durmasını istedi, tüm çocukların iyi olacağı bir dünya için savaştı."
Rusya'nın Ukrayna'ya karşı yürüttüğü ve uluslararası hukuku ihlal eden saldırı savaşı neredeyse 20 aydır sürüyor. İnsanlar her gün öldürülüyor ve sakat bırakılıyor. NATO devleti Türkiye'nin Kürdistan'da ve Suriye'nin kuzeyindeki Rojava'nın özerk bölgelerinde yaşayan halka karşı yürüttüğü savaş, ya da Suudi Arabistan'ın Yemen'de yürüttüğü savaş gibi, tüm emperyal savaşlarda olduğu gibi, NATO'nun 1999'da Yugoslavya Cumhuriyeti'ne, 2001'de Afganistan'a ya da 2003'te ABD öncülüğündeki "gönüllüler koalisyonunun" Irak'a karşı yürüttüğü savaş gibi.
Ukrayna'ya karşı yürütülen savaşın erken sona ermesi ihtimali zayıftır; savaş bir "yıpratma savaşı" haline gelmiştir. Kazanılamayacak, ancak dünya tarihinde sık sık olduğu gibi çok geç sona erecek. Harekete geçmek için anlamalıyız.
Bu emperyal savaşlara derhal son verilmelidir: Ukrayna'da halka karşı yürütülen savaşın yanı sıra Türkiye'de, Kuzey Suriye'de ve İran'da Kürtlere karşı yürütülen savaş. Dünya genelinde insanların gücü yettiği sürece daha büyük savaşların tehdidi de önlenmelidir. Avusturyalı yazar Karl Kraus'un yazdıklarını unutmadık: "'Barış' sözcüğü ilk kez telaffuz edildiğinde borsada bir panik yaşandı. Acı içinde haykırdılar: Biz hak ettik! Savaşı bize bırakın! Savaşı hak ettik!"
Bir sanatçı, bir yazar ve bir müzisyen olarak, Ernst Bloch'un "Umudun İlkesi" adlı eserinde ifade ettiği görüşünde ısrar ediyoruz: "Umut etmeyi öğrenmek önemlidir. (...) Umudun etkisi sınırlar aşar, insanların ufkunu daraltmaz genişletir (...) Bu etkileşim, kendilerini aktif olarak ait oldukları varoluşun içine katan insanları gerektirir. (...). Ne büyük hayaller kurulmuştu çağlar boyu, mümkün olabilecek daha iyi bir yaşamın hayali. (…)"
Dünyamızdaki tüm insanlar için daha iyi bir yaşam mümkün - bunu hayal etmek, bunun hakkında yazmak, şarkı söylemek, bunda ısrar etmek ve bunun için birlikte mücadele etmek, hepimizin bireysel olarak ve birlikte yapmak istediği şey bu: Bugün burada, Frankfurt'taki Kürt Kültür Festivali'nde ve dünyanın her yerinde ve her gün.
Tahakkümden arınmış, savaşların, faşizmin, ırkçılığın, ataerkilliğin, insanların ve doğanın yıkıcı sömürüsünün olmadığı bir dünya hayal etmekten asla vazgeçmeyeceğiz. İranlı Kürt kadın Jina Mahsa Amini'nin öldürülmesinin ardından İran'da yaşanan ayaklanma, dünya çapında küresel bir feminist perspektif için umut doğurdu: Jin, Jiyan, Azadi - Frauen, Leben, Freiheit - women, live, freedom! Bu vizyoner duruş, toplumsal cinsiyet adaleti için Kürt feminist hareketinde uzun bir geçmişe sahiptir.
Bu dünyanın savaş beyleri ve politikacıları ne hayallerimizi yasaklayabilir ne de onları gerçeğe dönüştürme girişimlerimizi kalıcı olarak engelleyebilirler. Ne Ankara'da, ne Tahran'da, ne Moskova, Washington, Pekin ya da Berlin'de.
"Entelektüeller olarak ya da sadece düşünen insanlar olarak, en azından daha iyi bir şeyin neye benzeyebileceğini düşünmeye çalışmak bizim sorumluluğumuzdur. Ve eğer gerçekten daha iyi bir şey yaratmaya çalışan insanlar varsa, bunu yapmalarına yardımcı olmak da bizim sorumluluğumuzdur." David Graeber, gazeteci Pınar Öğünç ile yaptığı bir söyleşide Rojava'daki "gerçek devrimin" önemi hakkında bunları söyledi. Bu bizim içimizden geçenlere hitap etti. Antropolog, anarşist ve anti-faşist David Graeber 2 Eylül 2020'de hayattan çok erken koptu. Düşünür, araştırmacı ve Occupy aktivisti, okurlarına her zaman dünyanın sorunlarının üstesinden alternatifler yaratarak gelebileceğimizi söylüyordu. İşte bu yüzden hayal kurmaktan, umut etmekten ve araştırmaktan asla vazgeçmemeliyiz.
Öte yandan, Alman hükümetinin, Alman silah tekellerinin hâlâ katil ve ırkçı Erdoğan rejimini desteklemesi kabul edilemez: İktidardaki politikacılar kendilerini uluslararası hukuku ihlal eden işgalci bir savaşın suç ortağı haline getiriyorlar. Türk NATO ordusu, 2018 yılında Suriye'nin kuzeyindeki Afrin kantonunun yasadışı işgalini Alman silahları ve Alman tanklarıyla yürütüyor ve buradaki Kürt ve Ezidi nüfusun sınır dışı edilmesi gibi faaliyetlerle savaş suçu işliyor.
Alman İçişleri Bakanı'nın 2023 yılında Ankara'da Türk mevkidaşı ile tokalaşması ahlaksızılıgın göstergesidir: Alman (dış) politikasının hiçbir yanı feminist değildir, yalancı ve ikiyüzlüdür. Türk Erdoğan rejiminin Suriye'nin kuzeyindeki Rojava halkına ve Kuzey Irak'taki Güney Kürdistan halkına yönelik işgal savaşı uluslararası hukuka aykırıdır ve bir insanlık suçudur. Bu derhal durdurulması gerekiyor. Ancak Alman hükümeti sessiz kalıyor ve böylece NATO ortağı Türkiye ile mültecilere karşı kirli anlaşmasını bir kez daha yeniliyor. Bu anlaşma pek çok insan için ölümcüldür. İnsanlar Akdeniz'de, Avrupa anakarasının dış sınırlarında ve "Müttefikler"in işkence odalarında ölüyorlar.
Rojava ve Kürdistan hepimizi ilgilendiriyor: Rojava halkının artık küresel dayanışmamıza ihtiyacı var. Ve bizlerin de Rojava ütopyasına ihtiyacı var: Ataerkil otokratların, şiddetin ve savaşların olduğu bir bölgede halk meclislerine dayalı demokratik, feminist, ekolojik ve sosyal adil, farklı etnik gruplar farklı inançlardan oluşan bir toplum projesidir. Rojava'daki özyönetim projesi yıllardır bölgedeki birçok insan için nefrete ve yıkıma karşı barış ve ırkçılık karşıtı dayanışma için tek umut ışığı oldu.
Bu yüzden dünya çapında insanların Rojava için ve savaşlara karşı harekete geçmesini ve sokaklara çıkmasını diliyoruz: Tüm silah sevkiyatını durdurmak için dünya çapında bir sivil itaatsizlik dalgasına ihtiyacımız var! Savaştan, açlıktan, sefaletten ve yıkımdan kaçmak zorunda kalan herkese yönelik ölümcül AB-Türkiye anlaşmasının artık durdurulması gerekiyor. Bu, bu yılın haziran ayında sığınma hakkının kaldırılmasının ve AB'nin mültecilere karşı politikasının başlangıcıydı. Söz konusu olan insan ve insanlıktır! Artık savaşları durduralım!
Elfriede Jelinek, 2022'de "Yazarlar Ruslardan gerçeği söylemelerini istiyor" girişimi için yazdığı metinde şunları yazdı:
“Açık olmak gerekirse: Size gösterilen şey doğru değil. Resimler yalan söylüyor, kelimeler eksik. (...) Edebiyatlarına her zaman hayran olduğum Ruslar gibi büyük bir kültür halkı, bu beceriksiz yalanlar içinde taşa dönmemeli, doğruyu konuşmalıdır. Tıpkı muhteşem şairleriniz, yazarlarınız ve düşünürleriniz gibi; onlar da doğruyu söylemiş ve böylece insanlığın malı olmuşlardır. Kendinizi bu toplumun dışında bırakmayın, sizi dinleyecek herkese gerçeği bir an önce anlatın, Ukrayna gibi egemen bir devlete yönelik bu işgalci savaşın hemen sona ermesi gerektiğini söyleyin.”
Konstantin Wecker, 3 Mart 2022 tarihli savaş karşıtı manifestosunda şunları yazdı:
“Rusya'daki barış yanlısı dostlarımızı destekleyelim: Saldırı savaşına karşı kitlesel seferberlik yapılmalı, tüm Rus askerlerine emirleri derhal reddetmeleri ve firar etmeleri yönünde bir çağrı yapılmalıdır. Yalnızca Rus askerleri arasındaki bir isyan bu savaşı derhal durdurabilir! Ve aramızdaki yaşlılar şunu hatırlayacaktır: Vietnam'da da durum aynıydı; ABD işgal savaşının sonunun başlangıcı, sıradan ABD askerlerinin subaylarına ve generallerine karşı kitlesel firarları ve isyanlarıydı.”
Bir başka savaş suçunu daha anlatmak istiyoruz: Kürdistan dağlarında NATO üyesi Türkiye'nin subay ve askerlerinin işlediği bir katliamı. Şu ana kadar failler adalet önüne çıkarılmadı, birkaç hafta sonra bu olayın 25. yıl dönümü olacak. Pek çok örnekten biri: Münih'ten Andrea Wolf / Ronahi, Kürt müzisyen Hozan Hogir ve en az bir kişi daha 23 Ekim 1998'de Kürt bölgesi Wan (Türkçe: Van) dağlarında Türk ordusunun subay ve askerleri tarafından silahsız bir halde esir alındılar. Tutuklandıktan sonra işkence gördüler ve öldürüldüler. Ancak 15 yıl sonra, Eylül 2013'te, Çatak yakınlarındaki Kelê dağlarında katliamın yakınında bir mezarlık açılabildi, ölenlerin yakınları, sevdiklerini ancak kısa bir süre için anabildi. Sadece iki yıl sonra, 29 Kasım 2015 Pazar günü, Angela Merkel'in Ankara'daki mültecilere karşı "AB-Türkiye anlaşmasını" imzalamasından birkaç hafta sonra, Türk ordusu helikopterler, savaş uçakları ve el bombaları kullanarak Alman enternasyonalist, Feminist ve anti-faşist Andrea Wolf'un adına atfedilen mezarlığa saldırdı. Mezarlığın yanı sıra anıt ve dokümantasyon merkezini de bombalayarak yok etti. Tıpkı Kürdistan'daki birçok mezarlığı bombalayıp yok ettiği gibi. Bu arada, bu da bir savaş suçu olarak uluslararası hukuk kapsamındadır.
Sadece yaşayanları bombalamıyorlar, aynı zamanda öldürdüklerini de bombalıyorlar çünkü onların fikirlerinin ve hayallerinin hafızasını silmek istiyorlar. Ama başarılı olamayacaklar. Ölenlerin fikirlerini, hayallerini yaşatalım ki, onlar unutulmasın: "Keşke metropollerde bu savaşa karşı çıkacak, onu imkansız kılacak hareketler olsaydı. Silah sevkiyatı engellenebilseydi. Metropollerdeki durum göz önüne alındığında bunun ütopik olduğunu biliyorum (...) Uzun süre böyle kalacak. Bu etkili olurdu. Savaş makinesini felce uğratan militan bir hareket.” Andrea Wolf bu cümleleri 32 yaşındayken 1 Mayıs 1997'de Kürdistan dağlarında, öldürülmeden neredeyse 17 ay önce yazmıştı.
Yazar Ernst Toller, kitaplarının Almanya'da yakıldığı gün "Adil olmak gerekirse unutmamak gerekir" diye yazmıştı. Ve böylece, Rusya'daki halka yaptığımız çağrıya benzer şekilde, uluslararası savaş karşıtı bu günde Almanya'daki insanlara da nihayet sessizliklerini sona erdirmeleri ve gerçeği söylemeleri çağrısında bulunmak istiyoruz: Alman hükümeti hâlâ NATO ortağı Türkiye gibi ülkelere silah sağlıyor. Ve bu silahlarla her gün insanlar öldürülüyor ve uluslararası hukuka aykırı işgal savaşları yürütülüyor. AB ve Alman hükümeti ile Türkiye arasında yapılan anlaşmalar, Akdeniz'de ve AB'nin dış sınırlarında yaşanan kitlesel mülteci ölümlerinin ortak sorumlusudur.
Elfriede Jelinek ve diğer aydınlar, 2019 yılı nda "Felaketi önleyin" başlıklı çağrılarında şu talepte bulundular: "AB, Erdoğan'ın Kürtleri ve genel olarak tüm muhalefeti 'terörist' olarak karalamasının yanında yer almak yerine, Ankara ile göç politikası konusunda girdiği işbirliğini gözden geçirmelidir. Bu özellikle, halihazırda Kürt sembollerinin sergilenmesini yasaklayan Alman hükümetini hedef alıyor. Buna karşılık, Suriye halkının Almanya ve Avrupa'daki zalimlerden korunma hakkı açıkça güvence altına alınmalıdır. Bu onların da çıkarına olacaktır: Otoriter rejimlere serbestlik vererek demokratik süreçleri zayıflatan, hatta yok eden hiç bir düzen bu dünyayı hiç kimse için daha güvenli bir hale getiremeyecektir.”
Bu noktada 1999 yılından bu yana, yani 24 yıldır İmralı Cezaevi Adası'nda tecritte tutulan Abdullah Öcalan'ın derhal serbest bırakılmasını talep etmek istiyoruz. Kürt siyasetçi, temsilci ve önemli teorisyen, "Bir Halkı Savunmak" adlı kitabında şöyle yazıyor:
"Doğal canlılarla dost olan, doğayla uyum içinde yaşayan, cinsiyet dengesini kuran, özgürlük, eşitlik ve sevgi içinde yaşayan, bilimin ve teknolojinin gücünü savaşların ve güçlülerin oyuncağı olmaktan koruyan ahlaki-politik insanları seviyorum. Kesinlikle tek kişilik cezaevinde kalmanın getirdiği bir özlemden bahsetmiyorum! Zihinsel-ruhsal bir paradigmadan bahsediyorum. Kategorik olarak söylüyorum: güce ve iktidara tapınma, tüm kana bulanmış medeniyetlerin ışıltılı ve parlak yaşamı; bunlardan gerçekten bıktım ve nefret ediyorum.
(... Hiyerarşik, devletçi, sınıflı medeniyetten kopuş, en güçlü özeleştiridir. Bunu başarıyla gerçekleştireceğime inanıyorum. İnsanlığın çocukluğu, emekçilerin ve halkların unutulmuş tarihi, kadın, çocuk ve çocuk kalmış yaşlıların ütopyalarındaki özgürlük ve eşitlik dünyaları; ben bunlara katılmayı ve orada başarıya ulaşmayı tercih ederim.
Bunların hepsi ütopya. Ama bazen ütopyalar bizi kurtarabilecek tek ilham kaynağı olabiliyor. Günümüzün mezardan beter binalarından elbette ancak ütopyalar sayesinde kurtulabiliriz. (…)"
Kürdistan halkı için adil ve barışçıl bir çözüm, Abdullah Öcalan'ın serbest bırakılmasını ve Almanya'da uygulanan PKK yasağının kaldırılmasını gerektirmektedir.
"Faşizm bir fikir değil, bir suçtur!" Martin Löwenberg (1925 - 2018) bu cümlesiyle insanları birçok ortak gösteride medeni cesaret göstermeye, örneğin Nazi yürüyüşlerini barikatlarla engellemeye, insan hayatını kurtarmaya ve kaçakları saklamaya teşvik etti. Eski toplama kampı mahkumu ve direniş savaşçısı Martin Löwenberg, kendi yaşamının anlatıldığı ve Petra Gerschner ve Michael Backmund tarafından hazırlanan faşizme, baskıya ve savaşa karşı adlı belgeselde "Yasal olmayan şey meşru olabilir" diyor.
Konuşmamızı şair Rose Ausländer'in (1901-1988) "Zamanın Sonunda" adlı şiiriyle bitirmek istiyoruz. 1941 yılında faşistler Rose Ausländer'i Czernowitz gettosuna hapsettiler. Orada şair Paul Celan ile tanıştı ve ikisi ömür boyu sürecek bir dostluk ve şiir sevgisiyle birleşti. Getto dağıtıldıktan sonra bile Rose Ausländer'in şehri terk etmesine izin verilmedi, zorunlu çalışma ve sürgünden kaçarak katliamdan ve savaştan bir mahzende saklanarak kurtuldu. Bu şiir insan sevgisiyle ve savaştan sonraki hayata duyulan özlem ve umutla doludur. Ve biz de tüm kalbimizle, özellikle de 100 yılı aşkın bir süredir sömürgeci baskı ve savaş altında acı çeken Kürdistan'ın tüm parçalarındaki insanlar için, her zaman "güçlülerin terörü" olan savaşın nihayet sona ermesini diliyoruz:
Zamanın sonunda
Savaş bittiğinde
zamanın sonunda
Tekrar yürüyüşe çıkacağız.
midye sokağında
anlaştık mı
insan ve insanla
O gün geldiğinde
Çok güzel olacak
zamanın sonunda
(Rose Ausländer)
* "Barbarlık zafer kazanıyor, milliyetçilik ve ırksal nefret ve devlet putperestliği gözleri, duyuları ve kalpleri kör ediyor. Birçokları yıllarca uyardı, uyardı. Sesimizin çıkmaması bizim suçumuz, en büyük suçumuz" diye yazar Ernst Toller sürgündeyken 10 Mayıs 1933'te "Bakış 1933" adlı metninde. Etkileyici eseri "Almanya'da Bir Gençlik "e bu önsözle başlar. Birinci Dünya Savaşı siperlerinden anti-militarist olarak ağır yaralı dönen Toller, 1917'den beri Kurt Eisner, Sarah Sonja Lerch (Rabinowitz), Erich ve Zenzl Mühsam ve daha birçoklarıyla birlikte Münih'teki devrim hazırlıklarına katılmıştı: Toller, Ocak 1918'deki mühimmat işçilerinin grevi sırasında tutuklandı, Kasım 1918'de monarşinin devrilmesi ve Özyönetim devrimine aktif olarak katıldı. Münih Özyönetim cumhuriyetinin SPD''li katil Noske ve ortakları gerici Freikorps birlikleri tarafından kanlı bir şekilde bastırılmasının ardından Toller vatana ihanet suçundan beş yıl hapse mahkum edildi. "Hayır, bu beş yıl boyunca hiç yalnız kalmadım, en kasvetli terk edilmişlikte hiç yalnız kalmadım. Güneş beni rahatlattı ve ay, bir su birikintisini okşayan ve onu dalgalandıran rüzgar, avlunun taşları arasında ilkbaharda büyüyen çimenler, iyi bir bakış, sevdiklerimden bir selam, yoldaşlardan dostluk, adaletin, özgürlüğün, insanlığın, korkunun ve açlığın olmadığı bir dünyaya olan inanç" diye yazıyor Toller "Almanya'da Bir Gençlik" adlı eserinin sonunda. 22 Mayıs 1939'da New York'ta sürgünde ölene kadar kapitalizme, savaşa ve giderek güçlenen Alman faşizmine karşı yazmaya ve mücadele etmeye devam etti. Edebi eserleri ve dramaları hem bir cesaretlendirme hem de bir uyarı niteliğindedir.
© Elfriede Jelinek/Konstantin Wecker 2023